2018-04-07 Mosselen verzamelen voor de wetenschap

Weer     : Halfbewolkt, Wind ZZO 3 bft
Duikers : Cora, Willem, Axel
Onderzoekers: Bert en Bram
Doel     :  Mosselen verzamelen voor onderzoek
Duur    :  49 minuten
Lucht temp  : 18 Celsius
Water temp :  7 Celsius minimum.
Fauna    : Jonge korfmosseltjes in het zand, Volwassen korfmossels sterven. Heel veel watervlooien! Dreissena’s met sifons ver uitgestoken 
Flora :  Grasachtige fonteinkruid + gekroesd fonteinkruid enkel takje Waterpest

Spronglaag: Geen
Vislood: 92 gram gevonden Door Robin en Bart op 4 april 2018

Zichtmetingen 
·  Dutchi op 3 mtr =   -,0 meter.  
·  Secchi op 3 mtr =  –,0 meter.  
·  Dutchi op 6 mtr =   –,0 meter.  

Zie alle foto’s van deze duik.

De aanleiding voor het bezoek.
Het is allemaal gekomen doordat ik in Oud Ade een afwijkende schelpdieren zag zitten op een kruisnet die een vriend uit het water had geborgen. Stukken kleiner en breekbaarder dan een korfmossel. Nieuwsgierigheid naar de naam leidde heel snel naar een berichtje op de FB pagina van anemoon.org. Daar reageerde Bert en vertelde hij dat het om een gewone hoornschaal ging en wilde graag wat exemplaren voor zijn verzameling. Het zit ‘m in de naam hè, “gewone hoornschaal” oftewel niks bijzonders. Nou ja, dat is dat geldt misschien voor de meeste mensen zo, maar voor Bert zijn ze wel bijzonder en het feit dat ik ze nooit eerder had opgemerkt, maakt het meer een “bijzondere hoornschaal”.

Gewone hoornschaal- sloot Oud Ade 2017.

Ik stuurde hem twee stuks op, maar deze schelpjes zijn zeer breekbaar en waren niet geheel ongeschonden aangekomen. Kun je er nog meer vinden vroeg Bert? Later had de betreffende vriend nog meer exemplaren verzameld. Deze eindigden in de alcohol en stonden nog in een kamer thuis. 
Op de Anemoondag van 17 maart 2018 in Tiel, kwam ik Bert tegen die heel enthousiast kon vertellen over slakken en mosselen. Zo kwamen we verder in gesprek en toen ik over mosselen vertelde in het Haarlemmermeerse bos, was zijn nieuwsgierigheid zo geprikkeld, dat ie heel graag een keer wilde komen kijken. Een paar weken geleden waren we in de buurt van Bert en hebben de schelpen alsnog langs gebracht die al die tijd nog in de kamer stonden. Tja en toen volgde al snel een afspraak voor 7 april. Ik moest alleen nog hulp hebben voor vandaag en godzijdank wilden Willem en Cora meehelpen. Bert neemt zijn vriend Bram mee.

Speciale interesse valt voor de wandelende mossel en het feit dat ze ook op zacht substraat kunnen zitten. 
Terwijl wij gaan duiken, zullen Bert en Bram de oevers af gaan struinen op zoek naar slakjes in het zand met behulp van een zeef aan een stok en waadbroek.

Bram en Bert

Cora en Willem

Duiken met een opdracht.

– Verzamel mosselen van verschillende dieptes en locaties en noteer de dieptes.
– Kijk of je Unio’s (Schildersmosselen) tegenkomt.
– Zoek een wandelende mossel en neem deze mee.
– Schraap van twee plekken een 2-3 cm van de bodem af tbv macrofauna.
– Neem ook nog wat korfmosselen mee voor Anthony.

Voor het verzamelen krijgen we vijf grote witte potten mee en twee doorzichtige.
Ik doe ook nog een plastic bakje erbij.
Dan komt het grote net van Robin weer goed van pas.
Cora neemt de potten mee in het net en Willem zal de monsters pakken.
Ik zoek naar mosselen, maak foto’s en notities.

Probleem doet zich alleen voor dat mijn voorhoofd holte verstopt is en ik niet dieper dan 4 meter kan komen. Nou ja ik ga heel even naar 5 meter, maar dat voelt echt niet fijn.
We gaan aan de slag en het loopt gesmeerd, maar hoe kan het ook anders met Cora en Willem erbij. 

Willem laat potnummer zien, zodat ik het kan noteren.

Cora met de monsterpotten

Omdat ik dus niet diep kan komen schrijf ik in de wetnotes of Cora en Willem naar 7-8 meter diepte kunnen gaan om daar een monster te nemen, terwijl ik dan blijf wachten.
Zo gezegd zo gedaan en terwijl zij dat doen, kijk ik wat rond en vind een grote mossel net onder het zand. Een Anodonta cygnea ofwel een gewone zwanenmossel. Jammer genoeg is ie leeg en heel stoffig. Op de bodem ligt veel geelbruine neerslag van de kiezelwieren.
Het water is ook wat melkachtig. Dat is vrij normaal in deze tijd van het jaar.

Na ongeveer 3 minuten komen Cora en Willem alweer aangezwommen.
O ja, zullen we gelijk een bodemschraapsel doen? 
Willem krijgt een pot van Cora en schraapt een deel van de bodem erin.

Willem schraapt bodemmonster

We komen bij de bocht en zwemmen langs de drum Meetpunt 7 om daar een klomp mosselen mee te nemen die vast zitten gegroeid aan een steen. 
Deze gaat in het bakje. De deksel pas er amper op. 
Verrek een verloren vislijn, ondanks dat mijn handen jeuken om het op te ruimen, moeten we bij de opdracht blijven. Die nemen we volgende keer wel weer mee.
Dan zijn we bij het mosselstokje en daar maak ik de gebruikelijke foto.
Zoek het verschil met vorige keer.

25-02-2018

07-04-2018

Er is namelijk veel neerslag te zien op de foto van vandaag. Het plaatje veranderd, maar of dat nu door vraat van watervogels en karpers komt, weten we niet.
Wat wel apart is dat de grens toch wel redelijk vast ligt.
Daarom gaan we er later een kwadrant overheen plaatsen, om nauwkeuriger de veranderingen te monitoren.

We zwemmen verder en zien soortgelijke bruine slierten aan takken hangen zoals die uit het filmpje van Robin H die hij zondag 8 april filmde.
Die slierten zijn diatomeeën ofwel kiezelwieren. Deze zien we elk jaar weer terug komen in dezelfde periode. 

Wandelende mosselen
Nu maar hopen dat we ergens een wandelende mossel zien. 
Wel eens opgevallen dat je sporen in het zand of sediment ziet?
Kans is groot dat het een mosseltje is die de hort op gaat. Waarom weten we niet.

Quaggamosseltje (Dreissena) trekt spoor. 07-04-2018

Mosselsporen 21-05-2017

Als je erop gaat letten dan verklaart het de vele kringeltjes die je soms op de bodem ziet hoewel de meesten niet eindigen met een mosseltje. Mogelijk zijn dit toch makkelijke hapjes voor duikende watervogels zoals bijvoorbeeld meerkoeten of vissen zoals karpers.

Het ene mosseltje wat ik zie is slechts 5 mm groot. Ik maak eerst een foto als bewijs dat ie sporen trekt. Probeer dan maar eens met een dikke handschoen in heel mul en zacht zand dat kleine ding tussen de vingers te krijgen. Lukte niet en het zand slokte het zo op. Nu maar zoeken naar een andere dan.
Al snel volgt een tweede die met krakeling motief bezig is en het lijkt ook wel wat op een duikmasker.Toch klopt er iets niet als dit het werk was van één mosseltje. Als ie mooie lussen zou trekken, hoe is ie dan begonnen? Toch vermoed ik dat er een tweede mosseltje is geweest.

Krakeling motief van een Quagga.

Ik vraag aan Cora een pot, maar alle monsterpotten zijn gevuld. Jeetje hoe gaan we dat mee krijgen dan? Met de kaft van mijn wetnotes schraap ik het mosseltje van de bodem af. Dan zit er niks anders op dan het lichtjes tussen mijn duim en de kaft vast te houden.Als er nood aan de man is, kan ik het altijd nog laten vallen. Het is hier amper 3 meter diep.
Alle opdrachten zijn voltooid en we kunnen terug.
Her en der pikken we nog wat korfmosselen mee.

Onderweg zien we geen enkele vis en ook van andere duikers krijgen we dezelfde opmerkingen, terwijl om de plas menige karpervisser zijn/haar geluk beproefd.

Even later komen ook Bert en Bram terug met een potje gevuld met slakjes die uit het zand zijn gezeefd van de waterkant. 
Ze zijn erg blij met de oogst en nemen de aantekeningen over.

Aantekeningen en zoekkaart zoetwater schelpdieren.

Bakkie koffie en koek en een broodje
Samen genieten en praten we nog na over wat er leeft en gaande is met deze plas.
Na de koffie gaan Cora en Willem naar huis, maar Bert en Bram willen nog even verder kijken langs de oevers, want ze zijn er nu toch.
Gewapend met een zeef op een stok worden stukken zand nauwkeurig opgeschept. 
Uiteindelijk wordt er bij het speelstrand, jonge korfmosseltjes gescoord. Ze zijn rond de 5 mm groot. 
Wat wel apart is dat we heel veel volwassen korfmosselen zien die juist doodgaan. 
Ze staan half open met de voet uitgestoken, die bij aanraking amper intrekken 

Bram aan het zeven.

Jonge korfmossel 5 mm groot

Volwassen korfmossel die al dood is.

Terwijl Bram ik praten raken we telkens Bert even kwijt. Zijn interesse is zo breed dat alles wordt bekeken. Stenen en takken worden omgekeerd om te kijken wat eronder zit. Dat is een wereld op zich.
Na een enerverende ochtend nemen we afscheid van elkaar en gaan tevreden naar huis.

Metingen 08-04-2018
Dat ik niet kan duiken wil niet zeggen dat ik niet kan meten, want vanaf de oppervlakte kan ik ook nog wat doen.
Robin was al om 09:00 uur aan het duiken. Dick en Ab gingen GUE skills oefenen.
Ik stap met camera, secchi schijf, forell-ule strip en mega injectiespuit (van Walther gekregen) het water in met mijn droogpak. Op mijn rug zit alleen mijn backplate om mijn camera aan te clippen.
Eerst even de SETL platen fotograferen H003 + H135 die er sinds 18 maart hangen. H106 en de H136 hangen er al sinds eind 2012.
Aan de platen en de hangkoorden hangt een bruine gelei die ik opzuig met de injectiespuit.
Superhandig stuk gereedschap.

Bruine gelei

Had ik dat nou maar niet gedaan.(Later vertel ik waarom.)
Ik zie zowaar ook heel veel watervlooien in de waterkolom, die mij gisteren zijn ontgaan.
Op de nieuwe platen H003 en H135 zit nog verder alleen wat kiezelwier plukjes
Het is wel duidelijk dat ik plaat H135 niet schoon genoeg heb gemaakt, omdat je de band  nog kunt zien waar de steen heeft gezeten en dat het ruwere oppervlak al sneller aangroeit dat het gladde gedeelte waar de steen zat.

H003

H135

De foto’s van de andere platen kun je hier vinden.
Met de kleuren strip kom ik het dichtst bij de waarde 12.
De Secchi schijf verdwijnt bij 5,5 meter diepte met masker op en als ik net boven het wateroppervlakte kijk naar de schijf dan wordt ie zichtbaar bij 5 meter diepte.
Het waterniveau onder de rand van het Paviljoen is 12 cm.

Eenmaal thuis leg ik het opgezogen monster maar eens onder de microscoop. Dan krijg ik weer iets te zien wat ik nooit eerder heb gezien. Tja ik krijg steeds meer vragen, waarop niet zo makkelijk een antwoord is te vinden.
Het is een uit meerdere draden gevlochten streng en de celstructuur met dikke celwanden is ook bijzonder te noemen. Het kan ook weer een ander stadium zijn of misschien wel een anderen soort alg. De kegeltjes zijn kiezelwieren (diatomeeën) die de slijmachtige bruine massa vormt. Ik heb nog geen idee wat het allemaal is, maar we gaan het uitzoeken!

Gevlochten streng.

Dikke celwanden.

Er zijn mensen die beweren dat zoet water saai is.